Szczęki hamulcowe — co to jest, do czego służą i jak sprawdzić ich stan?
Do układu hamulców bębnowych należy zaliczyć szczęki hamulcowe, rozpieracze i sprężyny rozpierające, a także bębny hamulcowe. Same szczęki są nieruchome i wykończone tzw. okładziną, która tworzy tarcie w bębnie. W samochodach z hamulcami tego typu na każdy hamulec przypada para takich szczęk. Jak są zbudowane i kiedy wymagają wymiany?
Do czego służą szczęki hamulcowe?
Zanim przyjrzymy się bliżej samym szczękom hamulcowym, warto kilka słów poświęcić samym hamulcom i ich rodzajom. Najczęściej stosowane w autach seryjnych są tzw. układy cierne, czyli wytwarzające tarcie, prowadzące do kontrolowanego wytracenia prędkości. Hamulce tarczowe są obecnie najpopularniejszym rodzajem wśród układów hamulcowych i stopniowo wypierają systemy bębnowe. Warto też wspomnieć o układach tarczowo-bębnowych. Hamulce tarczowe w porównaniu do bębnowych są lżejsze, łatwiej je schłodzić, są bardziej wydajne i mniej podatne na usterki. Wobec tych zalet przestaje dziwić ich stale postępująca dominacja.
Hamulce bębnowe, mimo swojej dłuższej historii, można spotkać na tylnej osi w starszych autach, ale w nowszych modelach osobówek są również zastępowane przez te tarczowe. Nadal jednak są uniwersalnym rozwiązaniem do ciężkich aut, ale też motorów czy skuterów.
Szczęki hamulcowe umieszczone są pod bębnem (dwie na każde koło) na nieobrotowej tarczy kotwicznej. Na system składają się także rozpierak oraz sprężyna odciągająca. Aby zrozumieć zasadę działania szczęk hamulcowych, warto pamiętać, że sam bęben jest częścią ruchomą koła. Szczęki są rozpierane w stronę bębna przez specjalny tłoczek hamulcowy i odciągane od niego sprężyną. W ten sposób inicjowane i kończone jest hamowanie. Jeśli do tej pory miałeś do czynienia z hamulcem tarczowym, to działanie szczęk odpowiada działaniu klocków hamulcowych. Podobnie do nich są też pokryte okładziną, która jest kluczowym elementem budowy szczęk. Obecnie okładzina wykonana jest z grafitu, wełny stalowej lub włókien szklanych i miedzianych. Do jej produkcji używa się też brązu i tlenków żelaza. Coraz rzadziej natomiast stosuje się miedź, która jest szkodliwa dla środowiska.
Czym jest samoregulator hamulca bębnowego
Samoregulator hamulca ręcznego przenosi nacisk z dźwigni na szczęki hamulcowe. To dodatkowe zabezpieczenie przed niekontrolowanym stoczeniem się auta. Hamulec ręczny jest też pomocny w trakcie ruszania pod górkę. Ta umiejętność jest sprawdzana już w trakcie kursu prawa jazdy. Dla właściwej eksploatacji hamulca ręcznego ważne jest jego całkowite zwalnianie w trakcie jazdy. Jeśli samoregulator nie odpowiada prawidłowo, kierowca szybko poczuje charakterystyczny zapach spalonej okładziny szczęk. W żargonie kierowców oznacza to, że hamulec „nie odbija”. Awaria wymaga szybkiego usunięcia, ponieważ może prowadzić do przegrzania się szczęk, ich szybkiego zużycia, ale także awarii całego układu.
Zużycie materiału samoregulatora hamulca ręcznego może też prowadzić do niedostatecznego zaciskania się szczęk na bębnie, przez co auto nie będzie właściwie zabezpieczone. Aby zapobiegać awariom, samoregulator powinno wymienić się każdorazowo razem ze szczękami.
Wymiana szczęk hamulcowych — na czym polega?
Szczęki hamulcowe są jednym z bardziej eksploatowanych elementów systemu hamulcowego. W trakcie tarcia wytwarza się wysoka temperatura, a wykładzina ulega stopniowemu ścieraniu. Mechanicy zalecają, aby wymieniać szczęki co 50 tys. kilometrów. Zdarzają się jednak wcześniejsze awarie. Najczęściej ich powodem są:
- nieprawidłowy montaż poszczególnych elementów układu. Pamiętajmy, że nawet jeden źle zamontowany element potrafi uszkodzić pracę całego układu hamulcowego;
- niewłaściwa eksploatacja hamulców, która najczęściej jest wynikiem zbyt agresywnej jazdy, m.in. gwałtownego hamowania;
- niska jakość wykonania części. Pamiętajmy, że wymieniając elementy układu hamowania, nie warto sugerować się wyłącznie ceną. Części złej jakości, czyli tzw. tańsze zamienniki bardzo szybko ulegają zużyciu i potrafią uszkodzić pozostałe elementy układu.
Pierwszym niepokojącym objawem, który powinien wzbudzić uwagę kierowcy, jest piszczenie w trakcie hamowania. Oznacza to, że starła się okładzina, którą pokryte są szczęki. Podobny dźwięk słychać, jeśli powierzchnia bębna (lub tarczy) pokryta jest rdzą.
Szczęki hamulcowe można wymienić samodzielnie, ale tylko jeśli mamy do tego wszystkie odpowiednie narzędzia, miejsce, w którym możemy bezpiecznie podnieść auto, a także doświadczenie. W przeciwnym razie lepiej zostawić serwis auta w bardziej doświadczonych rękach.
Wymiana szczęk hamulcowych wymaga podniesienia samochodu, odkręcenia kół i zdjęcia bębna. Dopiero wtedy można zdemontować szczęki hamulcowe i przygotować powierzchnię bębna do montażu nowych (należy ją oczyścić z brudu i resztek starej okładziny). Po zamocowaniu nowych szczęk należy zamontować samoregulator, włożyć bęben, przykręcić koło i dopiero wtedy opuścić pojazd. Przed pierwszą jazdą zawsze dobrze jest wykonać test i upewnić się, że szczęki i samoregulator działają poprawnie. W tym celu wystarczy kilkukrotnie nacisnąć i zwolnić pedał hamulca i tak samo postąpić z dźwignią hamulca ręcznego.